Eleştiri (tenkit), bir düşünceyi, eseri ya da davranışı nesnel ölçütlerle değerlendirme işidir. Eleştiri yazısında amaç, sadece beğenmek ya da yermek değil, analiz etmek, yorumlamak ve öneri sunmaktır.
Eleştiri Türleri
| Tür | Açıklama |
|---|---|
| Edebi Eleştiri | Roman, hikâye, şiir gibi metinleri değerlendirir |
| Sanatsal Eleştiri | Film, tiyatro, sergi, resim gibi sanat ürünlerini analiz eder |
| Toplumsal Eleştiri | Sosyal olaylar ve gündeme dair fikir belirtir |
| Günlük Eleştiri | Gündelik yaşamda gözlemlenen durumlara yönelik düşünceleri içerir |
Edebi Eleştiri Örneği
Eleştirilen Eser: Sabahattin Ali – Kürk Mantolu Madonna
“Kürk Mantolu Madonna”, Türk edebiyatında duygusal yoğunluğuyla öne çıkan bir eser. Ancak Raif Efendi karakteri, dönemsel pasifliğini fazla abartılmış bir şekilde temsil ediyor olabilir. Roman, aşkın evrensel dilini başarıyla anlatsa da, bazı okuyucular için bu melankoli dozu fazlasıyla ağır gelebilir. Bu bağlamda, roman hem güçlü bir aşk anlatısı hem de bireyin iç dünyasına ayna tutan bir yapıttır.
Analiz: Yazarın üslubu övülürken, karakter gelişimi sorgulanmış ve hem olumlu hem eleştirel değerlendirme yapılmıştır.
Sanatsal Eleştiri Örneği
Eleştirilen Film: “Oppenheimer” – Christopher Nolan
Görsel açıdan çarpıcı olan film, karakter derinliğinde ise zaman zaman yüzeysel kalıyor. Nolan’ın zamanla oynama tekniği bu filmde de ustalıkla kullanılmış olsa da, karakterin iç çatışmaları yeterince yansıtılamamış. İzleyici olarak daha fazla içsel hesaplaşma beklerdim. Buna rağmen film, dramatik temposunu koruyarak etkileyici bir final sunuyor.
Toplumsal Eleştiri Örneği
Konu: Sosyal medyada yapay mutluluk
Instagram’da gördüğünüz her gülümseme gerçek mi sanıyorsunuz? Filtrelerle cilalanmış hayatlar, gerçeklikten uzak, tüketim kültürünün vitrini haline gelmiş durumda. Artık mutlu olmaktan çok, mutluymuş gibi görünmek daha önemli hale geldi. Bu dijital yanılsama, bireyleri içten içe yalnızlaştırıyor.
Günlük Hayattan Eleştiri Örneği
Konu: Kahvelerde kitap okuma “modası”
Son zamanlarda kafelerde kitap okuyan insanları daha sık görüyoruz. Ancak dikkatli bakıldığında, birçoğunun sadece “görünmek” için kitap açtığını fark etmek mümkün. Gerçek okuma ile gösteriş arasında ince bir çizgi var ve bu çizgi giderek bulanıklaşıyor.
Eleştiri Yazarken Dikkat Edilmesi Gerekenler
- Konuya hâkim olun
- Nesnel olmaya çalışın
- Yalnızca yermek değil, nedenlerini açıklayın
- Düşünce ve öneri sunun
- Kaynak varsa belirtin
Eleştiri yazısı; bilgi, gözlem ve yorumun birleştiği güçlü bir yazı türüdür. Yukarıda sunduğum özgün örnekler, hem sınavlar hem blog yazıları hem de edebi değerlendirmeler için ilham verici olacaktır.
Unutma: Gerçek eleştiri, yıkmak değil, yapıcı sorgulamayla geliştirmektir.